Dành cho công chúng

hresjersjer

Hẹp ống tủy sống là gì?

Hẹp ống sống là tình trạng thu hẹp không gian ở cột sống (xương sống) dẫn đến áp lực lên tủy sống và rễ dây thần kinh. Rối loạn này thường liên quan đến việc thu hẹp một hoặc cả ba khu vực của cột sống:

1.      Ống trung tâm của cột xương (đốt sống hay cột sống) qua đó tủy sống và rễ thần kinh chạy.

2.      Các ống ở đáy hay rễ của dây thần kinh, phân nhánh ra khỏi cột sống.

3.       Khe hở giữa các đốt sống (xương sống) qua đó các dây thần kinh rời khỏi cột sống và đi đến các bộ phận khác của cơ thể.

Ai bị hẹp ống tủy sống?

Rối loạn này phổ biến nhất ở đàn ông và phụ nữ trên 50 tuổi. Tuy nhiên, nó có thể xảy ra trên những người trẻ tuổi do bẩm sinh hay do gặp chấn thương ở cột sống.

Cấu trúc của ống tủy sống bao gồm những gì?

Cột sống là một cột gồm 26 xương trải dài một đường từ gốc sọ đến xương chậu. 24 xương được gọi là đốt sống. Cột sống bao gồm 7 đốt sống cổ, 12 đốt sống ngực ở phía sau thành ngực, 5 đốt sống thắt lưng ở đường cong bên trong (nhỏ) của lưng dưới, xương mông bao gồm 5 đốt sống liên tục giưa xương hông, xương cụt bao gồm 3 đến 5 xương hộp nhất ở đầu dưới của cột sống.

Các đốt sống liên kết với nhau và được đệm bởi các đĩa đệm giảm sốc nằm giữa chúng. Các cấu trúc khác của cột sống bao gồm:

-          Khớp xương. Các khớp nằm ở mặt sau của phần chính của đốt sống. Chúng được hình thành bởi một phần của đốt sống và đốt sống ở trên nó. Chúng kết nối các đốt sống lại với nhau và cho phép chuyển động trước sau.

-          Dây chằng. Băng đàn hồi của mô hỗ trợ cột sống bằng cách ngăn chặn các đốt sống trượt ra khỏi hàng khi cột sống di chuyển.

-          Tủy sống/rễ thần kinh. Một phần chính của hệ thống thần kinh trung ương kéo dài từ đáy não xuống phía dưới và được bọc bởi cột sống. Nó bao gồm các tế bào thần kinh và bó dây thần kinh. Dây tủy kết nối não với tất cả các bộ phận của cơ thể qua 31 cặp dây thần kinh phân nhánh ra khỏi cột tủy và rời khỏi cột sống giữa các đốt tủy.

-          Đuôi ngựa (cauda equina). Một túi rễ thần kinh tiếp tục từ vùng thắt lưng, nơi tủy sống kết thúc và tiếp tục cung cấp chức năng cho phần dưới cơ thể.

Nguyên nhân gây hẹp ống tủy sống

Ống tủy sống bình thường cung cấp đủ chỗ cho tủy sống và đuôi ngựa. Ống tủy bị hẹp là tình trạng xảy ra trong hẹp ống tủy sống có thể do bẩm sinh hay mắc phải. Một số người sinh ra đã có một ống tủy sống nhỏ (hình 5) hoặc do độ cong của cột sống không thích hợp (vẹo cột sống) gây áp lực  lên dây thần kinh và mô mềm làm nén hoặc kéo căng dây chằng. Kết quả hình thành xương bị khiếm khuyết dẫn đến những thay đổi làm giảm đường kính (khoảng cách ngang qua) của tủy sống.

Các điều kiện mắc phải có thể gây hẹp ống tủy sống được giải thích chi tiết hơn trong các phần tiếp theo.

Điều kiện thoái hóa

Hẹp ống tủy sống thường là kết quả của quá trình lão hóa dần dần. Thay đổi cấu trúc hoặc viêm có thể bắt đầu quá trình này. Khi mọi người già đi, các dây chằng của cột sống có thể dày lên và vôi hóa (làm cứng từ các muối canxi). Xương và khớp cũng có thể to lên: khi các bề mặt của xương bắt đầu lòi ra khỏi cơ thể, những dự đoán này được gọi là chồi xương (xương thúc đẩy).

Khi sức khỏe của một phần cột sống bị suy giảm, nó thường đặt căng thẳng lên các phần khác của cột sống. Ví dụ, một đĩa đệm thoát vị (phình ra) có tể gây áp lực lên tủy sống hoặc rễ thần kinh (hình 6). Khi một đoạn của cột sống trở nên quá di động, các nang khớp (bao quanh màng) bị dày lên trong một nỗ lực làm ổn định phân đoạn, và chồi xương có thể hình thành. Điều này làm giảm không gian có sẵn của rễ thần kinh rời khỏi tủy sống.

Chứng trượt đốt sống, tình trạng mà một đốt sống trượt về phía trước một đốt khác, có thể là kết quả của một tình trạng thoái hóa hoặc một tai nạn, và vài trường hợp hiếm do bẩm sinh. Sự liên kết kém của cột sống khi một đốt sống trượt về phía trước đốt phía dưới nó có thể gây áp lực lên tủy sống hoặc rễ thần kinh nơi đó. Lão hóa với những thay đổi thứ cấp là nguyên nhân phổ biến nhất của chứng hẹp cột sống. Hai dạng viêm xương khớp có thể ảnh hưởng đến cột sống là thoái hóa khớp và viêm xương khớp dạng thấp.

-          Thoái hóa khớp. Thoái hóa khớp là đạng viêm xương khớp phổ biến nhất và có nhiều khả năng xảy ra ở những người trung niên và lớn tuổi. Đó là một quá trình thoái hóa mạn tính có thể liên quna đến nhiều khớp của cơ thể. Nó làm mòn lớp sụn bề mặt của khớp, và thường đi kèm với sự phát triển quá mức của xương, hình thành các gai xương và chức năng bị suy yếu. Nếu quá trình thoái hóa của thoái hóa khớp ảnh hưởng đến các khớp xương và đĩa, tình trạng này có thể gọi là thoái hóa cột sống. Nó có thể đi kèm với sự thoái hóa đĩa, và sự phát triển quá mức của xương làm hẹp các ống tủy trung tâm và các rễ thần kinh.

-          Viêm xương khớp dạng thấp. Viêm xương khớp dạng thấp thường ảnh hưởng đến những người ở độ tuổi trẻ hơn thoái hóa khớp và có liên quan đến viêm và mở rộng các mô mềm (khớp thần kinh). Mặc dù không phải nguyên nhân phổ biến gây hẹp cột sống, tổn thương dây chằng, xương và khớp bắt đầu dưới dạng viêm khớp (viêm màng hoạt dịch bên trong khớp) có tác động nghiêm trọng và làm gián đoạn chức năng khớp. Các phần của cột sống có khả năng d chuyển lớn nhất (ví dụ như vùng cổ) thường là những vùng bị ảnh hưởng nhiều nhất ở người bị viêm xương khớp dạng thấp.

Các điều kiện khác

Các điều kiện sau đây không liên quan đến bệnh thoái hóa mà là nguyên nhân của chứng hẹp ống tủy sống:

-          Các khối u của cột sống là sự tăng trưởng bất thường của mô mềm có thể ảnh hưởng trực tiếp đến tủy sống do viêm hoặc do sự phát triển của mô vào trong ống tủy. sự phát triển của mô có thể dẫn đến sự tái hấp thu xương (mất xương do sự hoạt động quá mức của một số tế bào xương) hoặc sự di chuyển của xương.

-          Chấn thương (tai nạn) có thể làm trật khớp cột sống và tủy sống hoặc gây ra gãy xương bùng phát tạo ra những mảnh xương thâm nhập vào ống tủy.

-          Bệnh Paget của xương là một rối loạn mãn tính (dài hạn) thường dẫn đến mở rộng và bất thường xương. Sự phân hủy và hình thành xương qua mức gây xương dày và mỏng manh. Kết quả là, đau xương, viêm khớp, thay đổi cấu trúc xương đáng chú ý và có thể xảy ra gãy xương. Bệnh có ảnh hưởng đến bất kì phần xương nào của cơ thể, nhưng thường xảy ra với cột sống. Nguồn máu cung cấp mô thần kinh khỏe mạnh có thể được chuyển hướng đến vùng xương liên quan. Ngoài ra, các vấn đề về cấu trúc liên quan của đốt sống có thể gây hẹp ống tủy sống, tạo ra một loạt các triệu chứng thần kinh. Các tình trạng phát triển khác cũng có thể dẫn đến chứng hẹp ống tủy sống.

-          Sự cốt hóa của dây chằng dọc phía sau xảy ra khi canxi lắng đọng hình thành trên dây chằng chạy lên và xuống phía sau cột sống và bên trong ống tủy sống. Các chất lắng đọng này biến mô xơ của dây chằng thành xương (cốt hóa có nghĩa là hình thành xương). Các chất lắng đọng này có thể ép các dây thần kinh trong tủy sống.

Các triệu chứng của hẹp ống tủy sống

Không gian trong ống tủy sống của thể thu hẹp mà không gây ra bất kì triệu chứng nào. Tuy nhiên, nếu thu hẹp áp lực ở tủy sống, đuôi ngựa, hoặc rễ thần kinh, có thể sẽ có sự khỏi phát chậm và xuất hiện các triệu chứng. Cổ hoặc lưng có thể đau hoặc không đau. Thường xuyên thấy người bị tê, yếu, chuột rút hoặc đau ở cánh tay và chân. Nếu không gian hẹp bên trong cột sống đang đẩy vào một gốc rễ thần kinh, người bệnh có thể cảm thấy đau lan xuống chân (đau thần kinh tọa). Ngồi hoặc uốn cong lưng dưới giúp giảm các triệu chứng. (Các vị trí uốn cong “mở ra” cột sống, mở rộng các không gian giữa các đốt sống ở mặt sau của cột sống). Các bài tập uốn cong thường được khuyên ứng dụng, cùng với các bài tập kéo dài và tăng cường.

Những người bị hẹp ống tủy sống nghiêm trọng hơn có thể gặp vấn đề với chức năng ruột, bàng quan và rối loạn chân.

Ví dụ, hội chứng đuôi ngựa là một dạng hẹp ống tủy sống nghiêm trọng và rất hiếm gặp. nó xảy ra do nén đuôi  ngựa, các triệu chứng có thể bao gồm mất kiểm soát ruột, bàng quang, hoặc chức năng tình dục có thể có hoặc không các triệu chứng đau, suy nhược, mất cảm giác ở một hoặc cả hai chân. Hội chứng đuôi ngựa là một tình trạng nghiêm trọng cần được chăm sóc y tế khẩn cấp.

Hẹp ống tủy sống được chẩn đoán như thế nào?

Có rất nhiều cách để bác sĩ có thể tiếp cận và chẩn đoán hẹp ống tủy sống.

-          Bệnh sử. Bệnh nhân kể chi tiết cho bác sĩ về các triệu chứng, các tổn thương bất kì, các điều kiện và vấn đề sức khỏe có thể dẫn đến bệnh hẹp ống tủy sống.

-          Kiểm tra thể chất. Bác sĩ sẽ (1) kiểm tra giới hạn cử động của bệnh nhân, (2) kiểm tra những cơn đau hoặc triệu chứng khi bệnh nhân kéo dài tối đa cột sống (khi cúi xuống), và (3) kiểm tra những chức năng thần kinh thông thường ở tay và chân (ví dụ: độ nhạy cảm, sức cơ và sự phản xạ).

-          Chụp X-ray.  Phát chùm tia X từ phía sau lưng, thu nhận ảnh chụp 2 chiều. Chụp X-ray có thể được thực hiện trước khi thực hiện các thử nghiệm khác để tìm kiếm dấu hiệu của các vết thương, khối u hoặc vấn đề di truyền. Chụp X-ray sẽ giúp bác sĩ quan sát cấu trúc đốt sống, khớp và phát hiện sự vôi hóa.

-          Chụp MRI (chụp cộng hưởng từ). Năng lượng từ của một nam châm mạnh (thay vì tia X) sinh ra những tín hiệu và được ghi lại bởi một máy quét, sau đó phân tích bằng máy tính. Nó giúp sản xuất hàng loạt hình cắt ngang hoặc/và hình ảnh ba chiều để quan sát phần lưng. Chụp MRI có khả năng phát hiện tốt các tổn thương hoặc bênh do mô mềm, ví dụ như các đĩa giữa đốt sống và dây chằng. Nó cho thấy tủy sống, gốc dây thần kinh, các vùng xung quanh cũng như sự lan rộng, sự thoái hóa hoặc các khối u.

-          Chụp cắt lớp trên máy tính (CAT). Tia X được phát xuyên qua phần lưng ở những gõ khác nhau, thu nhận với máy quét và được phân tích bằng máy tính. Nó giúp sản xuất hàng loạt hình cắt ngang hoặc/và hình ảnh quan sát ba chiều ở phần lưng. Hình ảnh cho thấy hình dạng, kích cỡ của tủy sống, vật chất và cấu trúc xung quanh.

-          Tủy đồ. Một chất lỏng nhuộm mà tia X không thể đi xuyên qua sẽ được tiêm vào tủy sống. Chất nhuộm di chuyển xung quanh cột sống, dây thần kinh cột sống, khi chụp X-ray, nó sẽ hiện màu trắng trên ảnh chụp (khác màu với xương). Tủy đồ cho thấy áp lực trên cột sống hoặc thần kinh do các đĩa đệm thoát vị, xương hoặc khối u.