Dành cho bác sĩ

 GS Nguyễn Văn Tuấn

Gãy xương cột sống (vertebral fracture) là một biểu hiện và hệ quả kinh điển của bệnh loãng xương. Đa số các ca gãy xương cột sống xảy ra trong âm thầm, và người bệnh không hề hay biết vì không có triệu chứng đặc hiệu. Chỉ có 1/3 trường hợp gãy xương cột sống được phát hiện qua khám lâm sàng và chụp X quang. Do đó, tầm soát để phát hiện gãy xương cột sống không triệu chứng là cần thiết cho phòng ngừa bệnh.

Gãy xương cột sống lâm sàng rất đau đớn. Người bệnh thường nằm một chỗ, không thể đi đứng được. Ngay cả đi đứng được thì cũng vô cùng khó khăn, và giảm chất lượng cuộc sống nghiêm trọng. Gãy xương cột sống còn làm tăng nguy cơ gãy xương khác, thậm chí tăng nguy cơ tử vong.

Điều trị gãy xương cột sống thường là phẫu thuật bơm xi măng. Đối với các bệnh nhân bị gãy xương cột sống theo dạng xẹp lún (VCF), có 2 phẫu thuật ít xâm phạm: vertebroplasty và kyphoplasty. Với phương pháp vertebroplasty, bác sĩ bơm xi măng vào chỗ xương bị gãy. Còn với phương pháp kyphohplasty, bác sĩ dùng kim để cho một cái bong bóng vào chỗ xương bị gãy để làm cho hình dạng xương giống như bình thường, rồi sau đó họ bơm xi măng vào và lấy bong bóng ra.

Câu hỏi đặt ra là hai phương pháp điều trị này có hiệu quả hay không? Đã có rất nhiều bệnh nhân cho biết cả hai phương pháp giúp giảm đau và phục hồi chức năng cho họ. Nhưng cũng có nhiều bác sĩ nghi vấn rằng hai phương pháp này có thể chẳng tốt hơn ... giả dược (placebo). Trong quá khứ, hiệu quả của phẫu thuật vertebroplasty đã được thẩm định qua 5 công trình nghiên cứu, và cả 5 đều cho thấy hiệu quả giảm đau của phẫu thuật này không khác so với gả dược.

Phẫu thuật kyphoplasty chưa được nghiên cứu nhiều, nhưng đã có nghiên cứu so sánh giữa kyphoplasty và vertebroplasty. Và, kết quả cho thấy cả hai phẫu thuật giảm đau tương đương nhau.

Để trả lời câu hỏi về hiệu quả của vertebroplasty và kyphoplasty, một nhóm chuyên gia đã duyệt qua các chứng cứ khoa học và họ đã công bố kết quả trên tập san Journal of Bone and Mineral Research (1). Theo nhóm chuyên gia, cả hai phương pháp không tốt hơn giả dược (tức không điều trị)! Đó là một kết luận làm nhiều người trong chuyên ngành ngạc nhiên.

Theo báo cáo của nhóm chuyên gia (1), sự đau đớn sẽ biến mất trong vòng 6 tuần mà không cần phẫu thuật điều trị. Họ khuyên bệnh nhân nên dùng thuốc giảm đau, hoặc tìm đến vật lí trị liệu, hoặc dùng công cụ hỗ trợ cột sống. 

Nhưng bệnh nhân cũng cần phải được điều trị bằng thuốc chống loãng xương. Hiện nay, đa số bệnh nhân gãy xương cột sống không được điều trị bằng thuốc chống loãng xương như bisphosphonates. Nếu không được điều trị thì nguy cơ bị gãy xương khác sẽ lên đến 20% trong vòng 1 năm; nếu được điều trị thì nguy cơ gãy xương lần hai giảm xuống còn 5%.

Tuy nhiên, khuyến cáo của nhóm chuyên gia gây ra vài tranh cãi. Các bác sĩ phẫu thuật thần kinh cho rằng quyết định có nên điều trị bằng vertebroplasty và kyphoplasty hay không là ở bệnh nhân. Khoảng 10% bị đau không thể chịu nỗi, và phẫu thuật bơm xi măng có thể là một lựa chọn.

Ở Mĩ, bảo hiểm y tế Medicare chi trả khoảng 2,400 USD đến 3,000 USD cho vertebroplasty, và 6,500 đến 10,000 USD cho phẫu thuật kyphoplasty, tùy vào nơi điều trị.  Nhưng ở Úc, Nhà nước không chi trả cho cả hai phẫu thuật vì bằng chứng khoa học về hiệu quả chưa đủ thuyết phục.

Tham khảo:

(1) Ebeing PR, et al. The Efficacy and Safety of Vertebral Augmentation: A Second ASBMR Task Force Report. J Bone Miner Res 24/1/2019.

Web: https://onlinelibrary.wiley.com/doi/full/10.1002/jbmr.3653